Nasze Forum "VOX MILITARIS"

Gość

OPINIA PRAWNA W PRZEDMIOCIE DOPUSZCZALNOŚCI UMOWNEGO OKREŚLENIA OKRESU WYPOWIEDZENIA UMOWY O PRACĘ ZAWARTEJ NA CZAS OKREŚLONY DŁUŻSZY NIŻ 6 MIESIĘCY, NA POZIOMIE WYŻSZYM NIŻ KODEKSOWE 2 TYGODNIE

Zakresem opiniowanego zagadnienia jest dopuszczalność wydłużenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy ponad ramy kodeksowe określone w art. 33 kp, czyli ponad okres 2 tygodni.

Zgodnie ze wspomnianym wyżej art. 33 kp umowę o pracę zawartą na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy można rozwiązać przed upływem okresu, na który została zawarta za wypowiedzeniem 2-tygodniowym. W praktyce pojawiały się problemy co do jego interpretacji wynikające z wątpliwości co do charakteru prawnego omawianego przepisu, to jest, czy ma on charakter względnie, czy też bezwzględnie obowiązujący. Jednym z nich jest właśnie wskazane na wstępie zagadnienie, czy strony stosunku pracy mogą wydłużyć przepisany dwutygodniowy okres wypowiedzenia i kiedy powinny tego dokonać.

Nie ulega żadnej wątpliwości, iż art. 33 kp należy wykładać jako wyjątek od ogólnej zasady, iż umowa o pracę zawarta na czas określony ulega rozwiązaniu z chwilą upływu okresu czasu na jaki została zawarta. Jednakże ustawodawca uznał, iż wprowadzenie dopuszczalności wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy zawiązanego na podstawie umowy o pracę na czas określony jest bardzo praktyczna i powinna znajdować swoje odzwierciedlenie w przepisach prawa. Obecnie nie budzi już także wątpliwości, iż warunkiem koniecznym dopuszczalności wcześniejszego rozwiązania jest zapisanie możliwości wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia w umowie o pracę. Dopuszcza się także możliwość zmiany umowy o pracę w drodze aneksu, który regulowałby wcześniejsze rozwiązanie umowy o pracę w drodze dwutygodniowego wypowiedzenia. W tej kwestii pojawiają się jednak stanowiska przeciwne, do których należy wyrażone przez Jana Wratnego w „Kodeks Pracy Komentarz”, C.H. Beck, Warszawa 2005 rok, str. 104.

Konieczne jest aby umowa przewidywała możliwość wcześniejszego wypowiedzenia. Stosunek pracy ukształtowany w drodze umowy nie musi trwać 6 miesięcy i może być rozwiązany przed upływem tego czasu, lecz istotnym jest to aby umowa dopuszczała w ogóle możliwość jego wcześniejszego rozwiązania i aby strony postanowiły, iż obowiązywać ona będzie co najmniej sześć miesięcy. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z 07 września 1994 roku, I PZP 35/94, publ. OSNAP z 1994 roku, Nr 11, poz. 173.

Rozwiązania problemu postawionego na wstępie należy upatrywać natomiast przede wszystkim w wykładni art. 18 § 1 kp. Statuuje on zasadę uprzywilejowania pracownika i zarazem określa charakter wiążący przepisów prawa pracy. Bezspornym jest w doktrynie, jak i w orzecznictwie, iż normy zawarte w przepisach prawa pracy mają charakter norm semiimperatywny, to jest określają niezbędne minimum, które musi zostać zachowane w umowach o pracę. Umowa o pracę nie może być dla pracownika mniej korzystna, aniżeli regulacje zawarte w przepisach prawa pracy. Postanowienia umów, które nie spełniają tego wymogu są nieważne, zaś w ich miejsce zastosowanie mają odpowiednie przepisy prawa pracy. Nie ulega jednak wątpliwości, iż w kwestii uregulowań korzystniejszych dla pracownika aniżeli owe niezbędne minimum zawarte w przepisach prawa pracy, strony stosunku pracy mają pełną swobodę. Powyższe odnosi się naturalnie także do kształtowania postanowień umownych odnoszących się do rozwiązywania stosunków pracy, a w tym także do kształtowania dopuszczalności wypowiedzenia terminowej umowy o pracę a nawet długości okresów wypowiedzenia. Coraz powszechniejszym jest obecnie pogląd, iż przepis art. 33 kp nie określa w sposób bezwzględnie wiążący długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony zawartej na okres dłuższy niż 6 miesięcy, lecz należy w tym zakresie odwołać się właśnie do zasady uprzywilejowania pracownika z art. 18 § 1 kp. Nie ma żądnej wątpliwości, iż umowa o pracę nie może regulować stosunku pracy w sposób mniej korzystny dla pracownika, aniżeli Kodeks Pracy, jednakże może kwestię tę regulować w sposób bardziej korzystny. Podążając dalej, należy zauważyć, iż to samo należy odnieść do długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony. Powszechnie uważa się, iż okres 2 tygodni nie może ulec skróceniu w umowie o pracę i wówczas zastrzeżenie takowe będzie nieważne, zaś w jego miejsce zastosowanie będzie znajdował art. 33 kp. Należy jednak pamiętać, iż o tym czy rozwiązania zawarte w konkretnej umowie o pracę zawartej pomiędzy oznaczonymi imiennie stronami stosunku pracy są bardziej korzystne dla pracownika w chwili zawierania umowy o pracę (ten moment należy traktować jako miarodajny), decydują konkretne okoliczności. Należy bowiem zwrócić uwagę, iż wypowiedzenia umowy o pracę może dokonać zarówno pracownik, jak także pracodawca byle zachowane zostały wymogi formy oświadczenia o wypowiedzeniu. Oznacza to, iż okres wypowiedzenia może ulec wydłużeniu, jednakże od okoliczności konkretnego przypadku zależy, czy przyjęcie takiego rozwiązania będzie korzystniejsze dla pracownika, czy dla pracodawcy, który chroniąc swoje interesy poprzez wydłużanie okresu wypowiedzenia będzie dążył do tego aby umowa o pracę obowiązywała dłużej z uwagi na szczególne zdolności, czy umiejętności pracownika a poprzez to cierpiał będzie interes pracownika, który tracić będzie szanse na szybsze zatrudnienie u innego pracodawcy, który oferuje np. wyższe zarobki, czy wyższe stanowisko i większy zakres kompetencji w stosunkach wewnętrznych. Należy jednak zastrzec, iż to czy dane rozwiązanie jest korzystniejsze, czy też mniej korzystne dla pracownika decyduje chwila zawierania umowy, nie zaś chwila wypowiedzenia. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, iż niekiedy jest tak, iż krótszy okres wypowiedzenia będzie leżał w interesie pracownika i interes ów ujawni się dopiero w trakcie stosunku pracy, czyli po zawarciu umowy i wprowadzeniu do niej wydłużonego okresu wypowiedzenia. Wówczas nie można wykluczyć sytuacji, gdy z powołaniem się na art. 18 § 1 i 2 kp będzie on domagał się rozwiązania umowy o pracę z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia. Jeżeli zatem ów szczególny interes ujawnił się po stronie pracownika już po tym jak w umowie zawarto klauzulę o dłuższym aniżeli 2 tygodniowym okresie wypowiedzenia umowy terminowej, roszczenie takie należy uznać za nieuzasadnione. Stanowisko takie prezentuje m. in. w swoim artykule zatytułowanym: „Wydłużenie okresu wypowiedzenia” opublikowanym w dniu 26 marca 2007 roku na stronie [link widoczny dla zalogowanych] , M. Bramowski.

Formułując ostateczny pogląd, należy zwrócić uwagę na to, iż w orzecznictwie wyrażono pogląd, iż: zastrzeżenie dla obu stron w umowie o pracę okresu wypowiedzenia dłuższego niż przewidziany w Kodeksie Pracy, nie może być uznane za niekorzystne dla pracownika, jeżeli w efekcie przyjęcia takiego rozwiązania pracodawca uzyskał dłuższy okres wypowiedzenia, a sytuacja na rynku pracy w konkretnych okolicznościach, mogła czynić nierealną możliwość wypowiedzenia przez pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2003 roku I PK 416/02, OSNP z 2004 roku, Nr 19, poz. 328).

Z tego punktu widzenia a jest to pogląd dominujący, nie jest z pewnością korzystniejsze dla pracownika przyjęcie w umowie o pracę dłuższego okresu wypowiedzenia dla pracownika, zaś ustawowego dla pracodawcy. O tym natomiast, czy korzystniejsza będzie sytuacja odwrotna, decydować będą okoliczności konkretnego przypadku, to jest to czy w chwili zawierania umowy, dzięki takiemu rozwiązaniu pracownik mógł stać się po wdrożeniu tego rozwiązania umownego uprzywilejowany, to jest osiągnąć w związku z tym korzyść.

Za M. Bramowskim należy jednak powtórzyć, iż obecnie dostrzega się w orzecznictwie jednak tendencję do tego aby uwzględniać w konkretnych przypadkach także słuszne interesy pracodawcy

Reasumując, należy przyjąć, iż z pewnością umowne wydłużenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony ponad okres ustawowy jest dopuszczalne, lecz o jego skuteczności zawsze decydować będą okoliczności konkretnego przypadku.

Z wyrazami szacunku

Jacek Kotowicz