Nasze Forum "VOX MILITARIS"

Grzegorz

Plany obrony poludniowej Szwecji w latach 80 tych. Czesc 1

Ponizej przedstawiam artykul wlasngo autorstwa napisany na bazie informacji pozbieranych z roznych zrodel. Wszystkich nie chce z roznych powodow ujawniac. Prace swoja oparlem miedzy innymi na artykule pulkownika Nilsa Bildta pod tytulem ”Eld och Rörelse. Så skulle Skåne försvaras”(Ogien i Ruch. Tak zamierzano bronic Skanii), zamieszczonego w miesieczniku ”Militär Historia” (Historia Wojskowosci) numer 3/2009 s. 34-41. Autor artykulu byl oficerem pulku Livgardets Dragoner (Skania) i dowodzil plutonem i kompania czolgow. Potem pelnil rozne inne funkcje np. oficera informacyjnego (rozpoznania) w 8 Brygadzie Pancernej w Hässleholm.
Mysle ze artykul wyda sie polskiemu czytelnikowi ciekawy z kilku powodow np. jako przyklad planowania obrony konkretnego wybrzeza morskiego przed spodziewana inwazja oraz jako scenariusz dla przeprowadzenia symulacji gry wojennej.
Artykul uzupelnilem dodatkowymi informacjami majacymi rozszerzyc nieco wiedze polskiemu czytelnikowi. Artykul swoj podzielilem na kilka czesci z powodu jego obszernej zawartosci.

W latach 1945-89 Szwecja jako kraj neutralny nalezacy do cywilizacji zachodniej byla narazona na potencjalny atak wojsk komunistycznych. W wypadku wielkiego konfliktu pomiedzy NATO a Ukladem Warszawskim rejon poludniowej Szwecji mogly sie znalezdz w obszarze potencjalnego zagrozenia wojennego. Szwedzkie dowodztwo juz od lat 30tych zakladalo w jednym scenariuszu obrony atak nieprzyjaciela na szwedzka prowincje Skåne (pol. Skania) w celu oslony inwazji swoich wojsk na ciesniny dunskie w celu zamkiecia dostepu dla flot panstw NATO na Morze Baltyckie.
Ryzyko inwazji na Skanie bylo tym wieksze ze zarowno armie ZSRR jak i PRL dysponowaly tonazem transportowym oraz powaznymi silami desantu morskiego i powietrznego oraz odbywaly reguarne cwiczenia w desantowaniu wojsk.
Planowanie obrony Skanii bazowalo generalnie na precyzyjnej koordynacji i silnej koncentracji sil powietrznych i morskich w fazie samego transportu wojsk inwazyjnych a z drugiej strony na koncentracji, ruchu i ognia artylerii i sil pancernych podczas samej fazy desantowania wrogich wojsk na szwedzkim wybrzezu.
Szwedzka koncepcja obrony kraju opierala sie na armi poborowej, ktora po mobilizacji w swoich rejonach przechodzila do ugrupowania wysciowego. Lwia czesc sprzetu i zapasow byla rozlokowana nie w garnizonach pokojowych ale w tajnych magazynach rozmieszczonych w lasach gotowych do uzupelniania wojsk w 24, 48 lub 72 godziny po ogloszeniu mobilizacji.

Generalnie obrona ladowa terytorium poludnuowej Szwecji opierala sie na nastepujacych elementach:

1. Artyleria Morska (szw. Kustartilleriet), drugi po Flocie element Marynarki Wojennej Szwecji.

2 Wojska Obrony Lokalnej (terytorialnej)

3. Wojska Operacyjne (dywizje i brygady wojsk ladowych)

Ponizej przedstawie w skrocie te trzy elementy.

1 Artyleria Morska

Wszystkie wieksze porty poludniowego wybrzeza w prowincjach Skania (od Helsingborg do Ahus) oraz prowincji Blekinge (od portu Kalshamn do Karlskrony) byly bronione przez oddzialy artylerii nadbrzeznej dysponjacej dzialami morskimi kal 120 mm oraz 75mm. Miasta-porty Ystad, Trelleborg, Helsingborg, Simirshamn, Karlshamn dysponowaly samodzielnymi batalionami obrony wybrzeza (tzw. spärrbatalion = ”batalion zaporowy”) dysponujacymi wlasna artyleria oraz srodkami minowania morskiego. Miasta te byly przygotowane do obrony okreznej od strony morza i ladu.
W Karlskronie natomiast stacjonowala 4 Brygada Artylerii Nadbrzeznej (4 Kustartilleribrigad) w skladzie:
batalion zaporowy Kungsholmen
ciekzka bateria rakiet przeciwokretowych (zasieg ok 150km)
1. Ruchomy batalion zaporowy (8 dzial 120 mm typu Karin)
3. Ruchomy batalion zaporowy (jak wyzej)
4. Lekki ruchomy batalion zaporowy (12 dzial kal 75mm)
4. kompania komandosow piechoty morskiej (Kustjägare).
4. Kompania amfibijna (minowanie morskie)
4. Kompania przeciwlotnicza
4 Kompania mozdzierzy
4. Kompania rozpoznawcza
4 Kompania sztabowa
4. Kompania logistyczna

W razie wojny bateria rakiet dalekieo zasiegu mialaby byc dyslokowana do reojnu skad mogla oslaniac wiekszosc poludniowego wybrzeza Szwecji w tym miasto Malmö.
Ruchome bataliony zaporowe mialy stanowic rezerwe srodkow artylerii morskiej i dzialac w rejonie najwiekszego zagrozenia. Ponadto w kazdym porcie poludniowej Szwecji znajdowala sie stacja minerska sluzaca do zaminowania wejscia do portu.

2. Obrona lokalna. Drugim po obronie wybrzerza elementem obrony terytorium poludnowej Szwecji byly wojska obrony lokalnej(terytorialnej). Skladaly sie glownie z samodzielnych batalionow dysponujacych organiczna artyleria.
Batalion obrony terytorialnej wz 1988. ktory liczyl na czas wojny 834 zolnierzy i oficerow. Skladal sie z nastepujacych kompanii:
1 Kompania dowodzenia, 143 ludzi
3 kompanie piechoty, kazda po 166 ludzi
1 kompania (bateria) haubic, 78 ludzi
1 Kompania logistyczna, 102 ludzi,
Sprzet batalionu to miedzy innymi 30 rkm wz 58, 32 granatniki Carl Gustav 84mm, 154 jednorazowe wyrzutnie ppanc wz. 68, 4 haubice model 40 kal 105mm, 4 dziala bezodrzutowe kal 90 mm typ 1110 na lekkich samochodach terenowych, 342 min ppanc, 70 min ppiech, 3 motocykle, 130 traktorow, 4 samochody ciezarowe, 2 dzwigi 12 tonowe itp. Takie bataliony, niezaleznie od wspomianych juz sil artylerii nadbrzeznej, istnialy w nastepujacych miastach:
Helsingborg, Trelleborg, Lund, Ystad, Hässleholm, Kristianstad, Simirshamn, jeden batalion w rejonie kanalu Falstebo, jeden w rejonie miasta Kävlinge oraz jeden batalion na lotnisku Sturup. Samego miasta Malmö mialy bronic 2 mniejskie bataliony strzelcow (tzw. ”Stadsskyttebataljoner”), szkolone specjalnie do walk mniejskich.

3. Wojska operacyjne. Trzecim elementem systemu obrony ladowej poludniowej Szwecji byly wojska operacyjne. W Poludniowym Okregu Wojskowym (tzw. ”Milo Syd”) znajdowaly sie dwa dowodztwa dywizji, 11 Dywizja w Kristianstad oraz 13 Dywizja(Pancerna) w Hässleholm.
W razie wojny miano w pierwszej fazie przerzucic jeszcze 1 Dywizje z prowincji Halland (Halmstad). W toku dalszych dzialan przewidywano wsparcie tych sil dodatkowimi 3 dywizjami z innych czesci Szwecji. Na polnoc od prowincji Skåne i Blekinge, w prowincji Småland przygotowano na te okolicznosc specjalne rejony logistyczne gdzie zamierzano wycofac i przeorganizowac nadszarpniete walka brygady wojsk operacyjnych. Dywizje nie skladaly sie ze stalych czesci ale byly dowodztwami operacyjnymi, ktorym przydzielano poszczegolne brygady. I tak operujaca w prowincji Skania 13 DPanc miala sie skladac poczatkowo z 3 brygad: 7 BPanc z Revinge(Ystad),
8 BPanc (Hässleholm) oraz 26 BPanc (Kristianstad), 4 i 5 dywizyjnych batalionow (pol. dywizony) artylerii, 31 i 33 bataliony przeciwlotnize (oba z Malmö) oraz innych jednostek dywizyjnych. Brygady pancerne 7 i 8 dysponowaly bezwiezowymi czolgami typu Stridsvagn 103S natomiast 26 Banc dysponowala zmodernizowanymi czolgami typu Centurion. Kazda z nich skladala sie z 3 mieszanych batalionow czolgow, batalionu przeciwpancernego, batalionu haubic, saperow, logistycznego i innych jednostek. Szwedzka brygada pancerna liczyla ponad 5,6 tys ludzi. Sprzet jej stanowilo miedzy inymi 72 czolgi, 90 transporterow opancerzonych, 12 dywizyjnych haubic kal. 155mm, 12 batalionowych haubic kal. 105mm, 36 dzial bezodrzutowych kal 90mm, 12 wyrzutni ppanc TOW, 18 dzialek plot kal 20mm i wiele innego sprzetu.
Bataliony pancerne skladaly sie z 2 kompani czolgow, 2 kompani zmechaniowanych oraz bateri artylerii, kompani logistycznej i kompani dowodzenia.
13 Dywizje zamierzano dodatkowo wzmocnic silami 9 BPanc (Skövde) oraz
46 BP(Halmstad). Oba te zwiazki pochodzily ze skladu Okregu Zachodniego (Geteborg).

Tak wiec po mobilizacji 13 DPanc bylaby jedna z najsilniejszycgh dywizi w Europie i liczylaby ponad 35 tys ludzi. Skladalaby sie z 5 brygad w tym 4 BPanc i wielu jednostek dywizyjnych. Sily te dysponowalyby ok. 288 czolgami, ok. 500 transporterami opancerzonymi, ok. 150 haubicami roznych typow systemami przeciwlotniczymi Rb70 i Hawk, dziakami plot kal. 40mm itp.
13 Dywizje Pancerna zamierzano skoncentrowac w samym srodku prowincji Skania w lasach i odpowiednio do tego przygotowanych oborach rolniczych w okolicach mniejscowosci Hörby. Tak urzutowana 13 DPanc mogla uderzac zarowno w kierunku na poludnie o Helsingborga, na Malmö, na Ystad lub na wschod w kierunku na Kristianstad.
Atak na desantuacego przeciwnka zamierzano przeprowadzic dwoma brygadami pancernymi w jednej linii(obok siebie). Kazda z brygad wysuwala do przodu po dwa ze swoich 3 batalionow pancernych. Tak wiec na odcinku ok. 6 km mialo atakowac 96 czolgow w pierwszym rzucie co oznacza 1 czolg na 50 metrow.
Potem szly drugi i trzeci rzut natarcia 1-3 km za pierwszym i 5-15 minut, biorac pod uwage normalna predkosc czolgow. Trzecia i czwarta brygady pancerne planowano uzyc tam gdzie osiagnieto najwiekszy sukces w pierwszym natarciu.
Wojska pancerne mialy szczegolowo zaplanowane i przecwiczone trasy marszu z rejonow koncentracji w kieruku desantujacego wroga. Plany te obejmowaly wszyskie kierunki od Höganäs na polnocny zachod do Ahus na wschod i nosily imiona kobiet np. Ada, Beata, Cecilia itp.
Plany ktore uchodzily za najbardziej prawdopodobne nazywaly sie Inga (kierunek na Ystad) i Johanna (kierunek na Trelleborg). Dowodcy poszczegolnych brygad i batalionow mieli dostac konkretne mniejscowosci lub odcinki wybrzeza do ataku nazwano imionami meskimi np. Kalle, Ludvig, Martin, Niklas itp. Mysla przewodnia bylo jak naszybsze osiagniecie poszczegolnych celow natarciana wybrzezy Skanii tak azeby moc ostrzeliwac artyleria i bronia pancerna, ogniem posrednim i bezposrednim, desantujace sie oddzialy wroga i wrzucic go z powrotem do morza zanim nie wzmocni on dostatecznie swoich sil na przyczolku. Premiowano przy tym wlasna inicjatywe i przedsiebiorczosc. Motto 13DPanc brzmialo: ” badz szczesliwy, bierz inicjatywe i rozwiaz problem”.

Koniec czesci 1.

Grzegorz

Czesc 2

Jak juz wspomiano w czesci pierwszej artykulu zadaniem 13 DPanc bylo uderzenie na desantujace sie wojska agresora, pobicie ich i wrzucenie z powrotem do morza.
Glowna idea dzialania oddzialow tej dywizji polegala na jak najszybszym dotarciu do plazy na ktorej desantowaly sie wrogie wojska tak zeby mic ja ostrzeliwac ogniem bezposrednim z dzial czolgow oraz posrednim, za pomoca obserwatorow artylerii batalionowej i brygadowej. Opierano sie na taktyce konkretnych zadan, gdzie mowiono co ma byc wykonane ale poszczegolni dowodcy decydowali jak to bedzie zrobione.
Jesli jakis dowodca nie dostalby z jakis powodow bezposredniego rozkazu od swojego przelozonego, mial on za zadanie dzialac wedlug poprzednio przecwiczonego ogolnego wariantu(schematu). Trzymano sie zasady jak najszybszego dotarcia do plazy najlepiej zanim agresor zdazy wyladowac i umocnic sie na przyczolku. ”Ogien i ruch” oraz ”Dzialanie przed wlasna ochrona” byly zasadami wpajanymi zolnierzom 13 DPanc, bedacymi w pewnym sensie kontynuatorami kawaleryjskich tradycji skanskich jednostek kawalerii.
Wojska pancerne mialy dotrzec i zajac teren siegajacy do drogi wzdluz plazy, tak azeby moc ostrzeliwac agresora znajdujacego na samej plazy jak i znajdujacego sie jeszcze w transportach na morzu.

Wojska obrony terytorialnej mogly minowac jedynie obszar od drogi plazowej do wody.
Pozatym obowiazywal zakaz minowania w calej Skanii. Mozna bylo minowac tylko blisko wlasnych zgrupowan obronnych tak azeby moc szybko te miny usunac zeby nie blokowac ruchu wlasnych wojsk pancernych. Tak samo bylo zabronione wysadzanie niektorych obiektow bez wyraznej zgody wyzszego dowodztwa.
Wlasna artyleria polowa byla nastawiona na tzw. ”linje 1,5 metra”, czyli linje miedzy woda a plaza wzdluz ktorej nieprzyjacielskie okrety desantowe opuszczlay swoje rampy podczas desantowania wojsk. Artyleria kalibru 105 i 155 mm miala byc zgrupowana w przygotowanych i dobrze zamaskowaych ukryciach ok. 10 km od linii brzegowej.

W zalozeniach dzialan 13 DPanc zakladano ze informacja o desancie wojsk agresora nadejdzie z dowodztwa Kwatery Glownej za posrednictwem dowodztwa Okregu Poludnowego. Bedzie ona bazowala na ocenach politycznych, na rozpoznaniu prowadzonym przez wlasne lotnictwo i okrety podwodne, na dzialaniach wlasnego wywiadu i rozpoznania elektroniczbnego (FRA, szwedzki nasluch radioelektroniczny), wreszcie na rozpoznaniu prowadzonym przez Poludnowy Okreg Wojskowy.
Waznym zadaniem bylo ustalenie mniejsca i sily desantu agresora tak azeby nie zostac zmylony co do czasu i kierunku.

Kiedy juz podjeto decyzje o przeciwnatarciu nie bylo praktycznie odwrotu od wybranego wariantu. Na podstawie rozkazu dowodcy Poludniowego Okregu Wojskowego dla dowodcy 13DPanc, poszczegolne bataliony, kompanie i plutony mialy sie koncentrowac i formowac ugrupowanie bojowe na planowanych trasach przemieszczania. Do czasu spotkania przeciwnika i nawizania z nim kontaktu, oddzialy pancerne mialy poruszac sie z jak najwiesza szybkoscia, najlepiej przy wykorzystaniu ciemnosci dzalajac kolumnami wzdluz drog. Kiedy szpica czolowego batalionu nawiazalaby kontakt z przeciwnikiem, to po otrzymaniu rozkazu dowodcy batalionu, inne jednostki mialy za zadanie uderzyc z flanki na neprzyjaciela. Brygada Pancerna miala atakowac rownoczesnie dwoma batalionami pancerymi w pierwszym rzucie z jednym batalionem w odwodzie. Batalion odwodowy mial za zadanie wykorzystac sukces ktoregos z pierwszorzutowych batalionow, wejsc w luke ugrupowania przeciwnika kontynuowac natarcie lub zaatakowac z flanki przeciwnika wiazanego walka przez inny wlasny batalion. Bardzo dokladnie i duzo cwiczono koordynacje dzialan czolgow i piechoty zmechanizowanej z wlasna artyleria i sluzbami tylowymi.

W pierwszej fazie konfliktu po stronie szwedzkiej mialy dzialac wojska artylerii nadbrzeznej, wojska obrony terytorialanej oraz wojska operacyjne w postaci 11 Dywizji i 13 Dywizji Pancernej. Dodatkowo w pierwsze dwie doby konfliktu do wchodniej czesci Skanii zamierzano przerzucic 1 Dywizje z Halmstad ze skladu Zachodniego Okregu Wojskowego w skladzie 2-4 brygad piechoty(BP). W skladzie tego okregu znajdowaly sie nastepujace brygady piechoty: 15BP (Boras), 17BP (Uddevalla), 45BP (Boras), 47BP (Uddevalla), 46 BP(Halmstad). Garnizony-miasta Boras i Uddevalla wystawialy po 2 BP a garnizon Halmstad oddzialy dywizyjne, oddzialy artylerii oraz 46BP. Ilosc brygad podporzadkowanych 1 Dywizji byla zalezna od konkretnego wariantu planu (rozne warianty planu obrony Szwecji).

Po mobilizacji 1 Dywizja miala sie skoncentrowac w obszarze zatoki kolo mniejscowosci Ahus i byc w gotowosci do obrony wschodniego wybrzeza Skanii. Przewidywno takze uzycie elementow tej dywizji do dzialan na kierunku prowincji Blekinge w kierunku miast-portow Karlshamn i Karlskrona.

Warto dodac ze armia szwedzka w latach 80 tych posiadala dwa typy brygad piechoty.
Byly to BP 77 (IB 77 od Infanteribrigad 77) oraz BP 66 M (IB 66 M, ”M” od moderniserad- zmodernizowana). Ta ostania nazywana byla takze czasami BP 66 R (”R” od ”Rezerwowa”)
Sklad tych brygad byl podobny czyli 3 bataliony piechoty, dywizjon artylerii, batalion saperow, batalion logistyczny, kompania rozpoznawcza, kompania przeciwpancerna, kompania dzial samobieznych (12 sztuk pojazdow gasiencowych Ikv 91) i inne mniejsze oddzialy. BP liczyly ok. 5400 zolnierzy. Roznice wystepowaly w uzbrojeniu i wyposazeniu oraz w czasie mobilizacji jednostek a zatem takze w mozliwosciach bojowych brygad.
BP wz. 77 dysponowaly nowoczesniejszym uzbrojeniem, byly szybciej mobilizowane i bardzej mobilne.

W Regulaminie wojskowym ”AR2 Taktyka” z 1982 roku czytamy:

”Brygada Piechoty 77 jest glownie przystosowana do walk opozniajacych w terenie zakrytym i pofaldowanym. Brygada moze prowadzic walke takze w terenie bezdroznym.
W terenie otwartym w sytuacjach wyjatkowych brygada moze dostac zadanie atakowania. Wtedy powinna ona byc wzmocniona bronia pancerna, bronia przeciwpancerna, artyleria i obrona przeciwlotnicza. Brygada jest normalnie wzmocniona oddzialami transportowymi(ciezarowkami terenowymi) i wtedym moze dokonywac dlugich przemarszow drogowych.
Brygadowy batalion strzelcow jest z reguly podstawawa jednostka bojowa.
W walce opozniajacej BP 77 dostaje rejon o szerokosci 20-30 km i glebokosci 40-50 km. Dla brygadowego batalionu strzelcow szerokosc wynosi odpowiednio 5-10 km a glebokosc 20-30 km. W sytuacjach wyjatkowych brygada moze przeprowadzac obrone terenu poprzez odparcie ataku. Wtedy podporzadkowane jej zostaja oddzialy obrony lokalnej a organiczne bataliony strzelcow uzywane sa do ataku.
Brygada moze takze dostac zadanie odparca desantu powietrznego w obszarze 1500 km kwadratowych”.

Mozliwosci BP 66 M byly nastepujace, wedlug tego samego regulaminu:

”BP 66 M jest zdolna do walki i dzialan opozniajacyh w terenie zakrytym i pofaldowanym oraz zabudowanym. W terenie otwartym w sytuacjach szczegolnych brygada moze dostac zadanie ataku glownie desantu powietrznego wroga.
Wtedy brygade nalezy wzmocnic brona pancerna, przeciwpancerna, artyleria oraz bronia przeciwlotnicza. Brygada dysponuje wlasnymi oddzialami transportowymi (traktory kolowe) i moze wykonywac dlugie przemarsze drogowe.
Oddzialy bojowe, po wzmocnieniu wozami gasienicowymi(serii BV), maja dobra zdolnosc dzialan w terenie bezdroznym. Batalion piechoty jest z reguly podstawowa jednostka bojowa.
Jesli brygada dysponuje fortyfikacjami stalymi moze dostac zadanie odparcia desantu morskiego.
W walce opozniajacej BP 66 M dostaje rejon o szerokosci 15-20 km i glebokosci 30-40 km. Dla brygadowego batalionu piechoty szerokosc ta wynosi odpowiednio 5-10 km a glebokosc 15-20 km.
W walkach obronnych brygada dostaje odcinek szerokosci 10-15 km i glebokosci 25-50 km. Batalion piechoty dostaje odcinek szerokosci 5-6 km i glebokosci 10 km.
W obronie wybrzerza morskiego Brygada Piechoty 66 M dostaje szerokosc obrony 20-25 km a glebokosc 10-15 km. Batalion piechoty dostaje odcinek szerokosci 10-15 km i glebokosci 3-5 km.
W odparciu desantu powietrznego Brygada Piechoty 66 M dostaje obszar 500-800 kilometrow kwadratowych. Batalion piechoty dostaje obszar 100-200 kilometrow kwadratowych”.

Warto takze dodac ze na wzor armii finskiej i jugoslowianaskiej takze szwedzka piechota byla szkolona do dwoch form walki, regularnej i nieregularnej.
W razie rozbicia brygad przez wroga, poszczegolne oddzialy, bataliony, kompanie i plutony mialy za zadanie przez jak najdluzszy czas prowadzic walke partyzancka korzystajac z wlasnych magazynow rezerw oraz zapasow zdobytych na wrogu.

Kolejnym wielkim zwiazkiem taktycznym majacym bronic poludniowego wybrzeza Szwecji byla 11 Dywizja. Po mobilizacji i koncentracji dywizja ta byla odpowiedzialna za obrone poludniowego wybrzeza morskiego Skanii od Helsingborga do Simirshamn, przejmujac pod swoje dowodztwo takze oddzialy obrony terytorialnej broniace sie na tym odcinku.
Dywizja ta stawala sie de facto mieszana formacja obrony wybrzeza zlozona z wojsk ladowych i marynarki wojennej, formacja laczaca elementy piechoty, artylerii polowej, artylerii morskiej i innych. W sklad tej dywizji wchodzily nastepujace brygady piechoty : 11BP(Växjö-Alvesta), 12BP (Eksjö), 41BP (Kosta), 42BP (Emmaboda). 12BP jako jednostka drugorzutowa mogla stanowic rezerwe dla dowodztwa Okregu Poludniowego.

Nie przez przypadek to odcinek obrony 11 Dywizji uznano za najbardziej newralgiczny i najbardziej prawdopodobny cel inwazji wojsk komunistycznych i to tutaj przygotowano specjalna linje obrony wzmacniajac istniejace juz od lat 2 wojny swiatowej(i wczesniej) pozycje. Byla to tzw. ”Skanelinjen” (pol. ”Linja Skanii”).
Przez kilka dziesiecioleci sukcesywnie przygotowano i ulepszano gotowe do szybkiego obsadzenia wojskiem stanowiska karabinow maszynowych, dzial, punkty obserwacyjne, punkty obserwatorow artyleryjskich, lacznosci, depot amunicyjne itp. Wiekszoc tych obiektow byla od siebie oddalona nie wiecej jak 500 metrow. Na niektorych odcinkach w odleglosci ok. 200 metrow za pierwsza linia istniala jeszcze druga linia umocnien. Trzecia linia skladala sie z umocnien betonowych i polowych dla plutonow oraz umocnionych punktow oporu.

W latach 80-tych czesc pozycji wzmociono dzialami wymontowanymi ze starych czolgow. Szkolono przy tym specjalne kompanie obrony terytorialnej dla ich obslugi tzw. ”värnkompanier”. Obrone pozycji stalych organizowano przez artylerie nadbrzezna bedaca czescia marynarki wojennej oraz oraz obrone terytorialna.
To one mialy wziac na siebie ciezar pierwszego uderzenia i prowadzic przez kilka –kilkanascie godzin obrone swoich rejonow odpowiedzialnosci. Potem dowodzenie na calym wybrzezu Skanii brala na siebie 11 Dywizja.

Trzecia linja obrony miala byc obsadzona wojskami operacyjnymi w postaci brygad piechoty z 11 Dywizji. Artyleria tych brygad mogla swoim ogniem razic desantujace sie odzialy przeciwnika juz w fazie jego transportowania i przygotowan do wyladowania wojsk na szwedzki brzeg.
Obrona szwedzka byla urzutowana w glab. Na zapleczu, w odleglosci kilku kilometrow od pierwszej linii obrony znajdowaly sie sztaby batalionow poszczegonych brygad, najczesciej polozone blisko drog lub wiosek przez ktore te drogi przebiegaly.
Jeszcze dalej w odleglosci ok 10 km i dalej znajdowaly sie sztaby brygad, brygadowe bataliony logistyczne, oddzialy przeciwlotnicze oraz artyleria brygadowa.

Koniec czesci 2

Ps. czesc 3 bedzie poswiecona obronie morskiej i powietrznej poludnowej Szwecji.

Grzegorz

Czesc 3, Lotnictwo

Historia 2 wojny swiatowej udowodnila ze przewaga w powietrzu jest jednym z waznieszych czynnikow decydujacym o wygraniu lub przegraniu wojny. Od zakonczenia 2 wojny swiatowej rola lotnictwa wojskowego systematycznie rosla. W latach 80 tych szwedzkie lotnictwo wojskowe nie bylo juz co prawda tak silne i liczne jak przedtem ale nadal stanowilo duzy potencjal, bylo nadal silniejsze niz lotnictwo pozostalych krajow skandynawskich razem wzietych. Glownym zadniem szwedzkiego lotnictwa wojskowego byla obrona przeciwinwazyjna oraz oslona wlasnego terytorium przed agresja z zewnatrz.
Na poludniu Szwecji znaczalo to obrone przeciwinwazyjna, rozpoznanie oraz obrone wlasnego obszaru powietrznego. Zakladano ze w pierwszej fazie konfliktu agresor, ZSRR, uzyje ok. 200 ladunkow jadrowych 20 kT i mniejszych. Szacowano ze z tego 82 mialo uderzyc w lotnictwo szwedzkie, 15 mialo byc uzyte na polnocy Szwecji, 60 na instalacje marynarki wojennej a reszta na wojska ladowe i w infrastrukture. Potem do walki mialo wejsc lotnictwo bombowe nieprzyjaciela oslaniane przez mysliwce. W poludniowej Szwecji kalkulowano obecnosc ok. 300 sowieckich mysliwcow i ok. 100 bombowcow zaangazowanych do walki bezposrednio z lotnictwem szwedzkim. Szacowano ze beda one w stanie wykonac przecietnie po 2 loty dziennie. Do momentu samej inwazji szacowano straty sowieckiego lotnictwa na ok. 10 procent a w pierwszym tygodniu dalszych walk na dalsze 15 procent. Liczono ze inicjalnie agresorowi uda sie zniszczyc ok 50 procent wszystkich zapasow wojennych Szwecji, jesli chodzi o paliwo i amunicje. Oslone radarowa ZSRR i satelitow oceniana jako bardzo dobra na duzych wysokosciach (powyzej 3 km) i gorsza na nizszch wysokosciach.

W poczatku lat 60tych szwedzkie lotnictwo wojskowe liczylo ponad 1000 samolotow bojowych z tego 65 procent to mysliwce, 25 procent to samoloty bombowe i szturmowe a 10 procent to samoloty rozpoznawcze. Samych mysliwcoiw bylo wowczas ponad 600 szt.
Do konca lat 60 tych lotnictwo szwedzkie skladalo sie z 4 eskadr lotniczych (szw. Eskader). Byly to odpowiedniki dywizji lotnictwa w systemie sowieckim. Istnialy 3 eskadry (dywizje) mysliwskie i jedna bombowa (szturmowa). Eskadry (dywizje lotnicze) skladaly sie natomiast z kilku Flotylli Lotniczych (szw. Flygflotiljer oznaczonych jako F plus nummer np. F4), ktore byly dpowiednikami pulkow lotnictwa w panstwach komunistycznych lub skrzydel lotniczych w krajach NATO.

Poszczegolne flotylle lotnicze skladaly sie z 2-3 dywizonow (divisioner) czyli po polsku eskadr. Dywizon w czasie wojny skladal sie z 8 samolotow pierwszej linii, 16 pilotow i 6-10 samoltow rezerwowych.

Do 1967r. istnialy 3 Eskadry(dywizje) mysliwskie w nastepujacym skladzie:

E2 w Angelholm (poludniowa Szwecja) z flotyllami mysliwcow F3, F9, F10 i F12

E3 w Stokholmnie (srodkowa Szwecja) z flotyllami mysliwcow F1, F8, F13, F16 i F18

E4 w Lulea (polnocna Szwecja) z flotyllami mysliwcow i samolotow rozpoznawczych F4, F11, F21

Istniala takze 1 Eskadra Bombowa, E1, z siedziba w Geteborgu w skladzie nastepujacych flotylli bombowych i szturmowych: F6, F7, F17 oraz F15.

Eskadre te nazywano potocznie ”Maczuga Naczelnego Wodza”. Dodatkowo w razie wojny planowano zmoblizowac kilka dywizjonow samolotow szkolno-bojowych dla wsparcia wojsk ladowych glownie na polnocy kraju. Nieoficjalnie sily te nazywano 2 Eskadra lub zartobliwie ”lapka na muchy Naczelnego Wodza”.

Od 1968 roku rozwiazano eskady(dywizje) mysliwskie a pszczegolne flotylle mysliwskie przydzielono do 3 obszarow obrony powietrznej (sektorow), poludniowego, srodkowego i polnocnwgo.
Zachowano natomiast nadal 1 Eskadre w dotychczasowej formie.
W polowie lat 80 tych lotnictwo szwedzkie skladalo sie z 11 dywizjonow mysliwskich, 5,5 dywizjonow szturmowych oraz 3 dywizjonow rozpoznawczych. Na czas wojny sily te wzmacniane byly 4 eskadrami samolotow szkolno-bojowych SK60 oraz ok. 100 rezerwowych ”Drakenow” (glownie dla 1 Eskadry).

Pod koniec lat 80tych stan szwedzkich sil powietrznych byl nastepujacy:

Mysliwce JA-37; 139 sztuk rozdzielonych na 8 dywizjonow, czyli ok. 17 maszyn na dywizjon

Mysliwce J-35F/J; 68 sztuk, 3 dywizjony (F10 Ängelholm), czyli srednio po 22 maszyn na dywizjon

Szturmowce AJ-37: 82 sztuki rozdzielone na 5,5 dywizjony, czyli przecietnie po 14 maszyn na dywizjon.

Rozpoznawcze SH/SF- 37; 48 sztuk, w 3 dywizjonach, czyli po 16 samoltow na dywizjon.

Do tego dochodzilo lotnictwo szkolne i samoloty rezerwowe np. J35 ”Draken”.

Organizacja przedstawiala sie nastepujaco:

1 Eskadra (Attackeskadern) z siedziba dowodztwa w Geteborgu w skladzie:

F6 (Karlsborg)
- 61. dywizjon szturmowy, samoloty szturmowe AJ 37 Viggen
- 62. dywizjon: AJ 37 Viggen

F7 (Satenäs)
- 71. dywizjon:AJ 37 Viggen
- 72. dywizjon: AJ 37 Viggen

F15 (Söderhamn)
- 151. dywizjon: AJ 37 Viggen
- 152. grupa-poldywizjon: AJ 37 Viggen

- 4 lekkie dywizjony szturmowe plus 5 grup rozpoznania: samoloty szkolno-bojowe SK 60B i SK 60A/C
- 3 dywizjony rozpozania i rozpoznania morskiego: samoloty SF/SH 37 Viggen.
W czasie pokoju lotnictowo rozpoznawcze wchodzilo w sklad flotylli mysliwskich, patrz nizej.

Lotnictwo mysliwskie

Sektor polnocny

F21 (Lulea-Kallax) w skladzie 212 i 213 dywizjony mysliwskie (JA 37 Viggen) oraz 211 dywizon rozpoznawczy (SF/SH 37 Viggen)

F4 (Östersund) w skladzie 41 i 42 dywizjony mysliwskie (JA 37 Viggen)

Sektor Srodkowy

F13 (Norrköping) w skladzie 131 dywizjon mysliwski (JA37 Viggen) oraz 132 dywizjon rozpoznawczy (SF/SH 37 Viggen).

F16 (Uppsala) w skladzie 162 i 162 dywizjony mysliwskie (Ja 37 Viggen)

Sektor poludniowy

F10 (Angelholm) w skladzie 101, 102 i 103 Dywizjony mysliwskie, samoloty J35J ”Draken”

F17 (Ronneby-Kallinge) w skladzie171 dywizijon mysliwski(JA 37 Viggen), 172 dywizjon rozpoznawczy (SF/SH 37 Viggen)

Tak wiec na poludniu Szwecji mialy poczatkowo dzialac 4 eskadry mysliwskie i jedna rozpoznawcza. Sily te moglyby byc szybko wzmocnione lotnictwem mysliwskim, glownie z sektora srodkowego oraz 1 Eskadra mogaca dzialac na tym kierunku czyli 5 eskadrami szturmowymi. Glownym zadaniem 1 Eskadry bylo niszczenie nieprzyjacielskich sil desantowych w portach zaladunku oraz w czasie transportu.
Miano scisle wspolpracwac w tym zakresie z marynarka wojenna, glownie z okretami podwodnymi, ktorych w latach 80 tych bylo 12.

Od poczatku lat 50 tych do lat 80 tych lotnictwo szwedzkie wypracwalo dosyc oryginalny system bazowania i rozsrodkowania sil. Przyczyn tego stanu rzeczy nalezy upatrywac w zagrozeniu atakiem sowiecka bronia jadrowa. Planowano temu zaradzic poprzez utworzenie systemu baz rezerowowych, ktorych liczbe doprowadzoino do ponad 80.

W tym celu wybudowano wykute w skale i zamaskowane na czas pokoju podziemne lotniska, drogowe odcinki lotniskowe i zamaskowane lotniska polowe polozone np. na polnocy kraju. System ten nosil poczatkowo nazwe Bas 60 a jego pozniejsza modyfikacja nazywala sie Bas 90. Polegal on np. na tym ze kazda baza lotnicza posiadala kilka tzw. obszarow uzupelniania (szw. ”klargoringsomraden”), czyli mniejsc w ktorych
tankowano samoloty, uzupelniano amunicje i przygotowywano je do kolejnego lotu. W zaleznosci typu danego samolotu, ktory dana baza miala obslugiwac istnialo kilka obszarow uzupelniania. Dla lotnictwa mysliwskiego planowano tzw. ”främre klargorningsomrarden”, w skrocie ”framom” czyli ”przedni obszar uzupelniania”, polozony najczesciej przy samym pasie startowym lub odcinku autostrady. Dla lotnictwa szturmowego i rozpoznawczego uzywano ”bakom” czyli tylni obszar uzupelniania”. Kazdy dywizjon mial kilka glownych pasow startowych oraz kilka pasow rezerwowych. Dla przechowywania samolotow przygotowano tzw. ”uppställningsomraden” w skrocie ”uom” czyli ”obszary stacjonowania”.
Najczesciej byly to specjalnie zamaskowane mniejsca postoju, zadziej hangary lub podziemne schrony. Dla oslony sil lotniczych w systemie Bas60 zaplanowano 61 batalionow i ponad 60 kompanii liczacych na czas wojny w sumie ok 50 tys ludzi. Bataliony bazowe liczyly na czas wojny ok. 680 ludzi.

Typowa baza lotnicza w systemie Bas 60 skladala sie z nastepujacych elementow:
1. Pas glowny o dlugosci ok 2-2,3 km, szerokosci 25-30 m.
2. Centrala dowodzenia, polozona ok 2 km od centrum pasa glownego.
3. ”Przedni obszar uzupelniania”, po jednym na poczatku i koncu glownego pasa startowego. Mogloby tam przebywac 2-4 samolotow na raz.
4. ”Tylni obszar uzupelniania”, polozony ok 1-3 km od centrum pasa startowego. Moglo tam przebywac 4-10 samolotow na raz.
5. ”Obszar stacjonowania, uom”, polozony 1-6 km od srodka pasa startowego, dla 12-14 samolotow.

6. Kwatera sztabu, 5-10 km od srodka pasa startowego

7. Stacja radiolinjowa dla lacznosci pomiedzy centrala dowodzenia a kwatera sztabu.

8. Magazyny amunicyjne, po jednym dla kazego ”framom” i po dwa dla ”bakom”.

9. ”Tylni magazyn amunicyjny”, polozony 5-10 km od centrum pasa startowego.

10. ”Przedni magazyn paliw”, polozony przy kazdym mniejscu uzupelnienia
(pojemnosc ok. 400 m3)

11. ”Tylni magazyn paliw”, 5-10 km od srodka pasa startowego (pojemnosc ok. 800 m3)
Ponadto inny szprzet i urzadzenia np. agregaty pradotworcze, systemy nawigacji, systemy wspomagania ladowania itp.

Zwykle na kazda baze lotnicza przypadala kompania obslugi, mogaca obsluzyc (tankowanie, amunicjam start, ladowanie itp) 8 samolotow a w sytuacjach wyjatkowych i wiecej. Wieksze bazy posiadaly po kilka takich kompani i mialy odpowiednio wieksze mozliwosci logistyczne.
Ciekawe byly takze normy czasowe np. tankowanie mysliwcow mialo zajac 4 minuty a przygotowanie wraz z wyladowaniem 10 minut. Dla lotnictwa szturmowego cyfry te wynosily 5 minut oraz 30 minut.

W systemie Bas 90, ktory byl modyfikacja rozwojowa Bas 60 zaplanowano kilka rezerwowych pasow startowych dla kazdego pasa glownego. Pas glowny nazywal sie ”H” od ”Huvudbana” (szw. ”pas glowny”). Czesto w jezyku radiowym uzywano takze nazwy ”Bana Helge” czyli ”pas Helge”(Helge to imie meskie zaczynajace sie na H). Pasy rezerwowe nosily oznaczenia literowe np ”B”, ”C” lub ”D”. System Bas 90 mial w porownaniu z Bas 60 znacznie ulepszona lacznosc i lepsza ochrone naziemna w postaci kompani ochrony baz tzw. ”basjägarna”.

Wspolpraca lotnictwa Szwecji z NATO

W ramach tajnej wspolpracy szwedzo-dunsko-norweskiej (tzw. ”Svenorda”) w latach 70tych wprowadzono wspolny system kontroli naziemniej zainstalowany np. w bazach lotniczych poludniowej Szwecji. Umozliwial on landowanie i uzupelnianie paliwa samolotom dunskim i noorweskim (kraje NATO). Tak samo rowniez bazy norweskie i dunskie zostaly dostosowane do obslugi szwedzkich samolotow wojskowych.
System ten byl przez lata dopracowywany i umozliwial np. kierowanie szwedzkim lotnictwem z terytorium np. Danii i odwrotnie. Kiedy juz nie mozna bylo wszystkiego zachowac w tajemnicy podano do wiadomosci ze system ten ma na celu umozliwienie bezpiecznych ladowan w sasiednich krajach. Trzeba przy tym dodac ze periodycznie cwiczono ladowania na lotniskach sasiadow.
Nie jest takze przypadkiem ze najblizej Danii polozona szwedzka flotylla lotnicza (F10 w Angelholm) jako ostania do poczatku lat 90tych uzywala samolotw J35 ”Draken”, takich samych jak lotnictwo dunskie.
Podobnie szwedzki system obrony powietrznej zostal juz w latach 70 tych podlaczony do norweskiego i dunskiego. Umozliwialo to wymiane informacji radarowych i szybkiej lacznosci pomiedzy sasiadami.
Ponadto warto dodac ze wiele lotnisk w Szwecji mialo dluzsze pasy startowe niz bylo to umotywowane wymogami szwedzkiego lotnictwa. Lotniska te mogly przyjmowac rozne typy samolotow NATO, takze transportowe i bombowce strategiczne.
Oficjalnie motywowano to koniecznoscia istnienia lotnisk rezerwowych na ktorych moga w razie potrzeby ladowac samolty cywilne. Mozna domiemywac ze glownym motywem istnienia tych lotnisk bylo mozliwosc szybkiego przyjecia pomocy od NATO jak rowniez mozliwosc awaryjnego ladowania amerykanskich bombowcow strategicznych w drodze powrotnej z terytrium ZSRR i innych krajow Bloku Sowieckiego.

Takich obszarow scislej wspolpracy pomiedzy NATO a Szwecja bylo znacznie wiecej ale to jest juz material na kolejny artykul.
G